Bij Wryter hebben we een Masterclass Schrijven ontwikkeld. In de Masterclass kom je er in 12 weken achter hoe je van begin tot eind een boek schrijft. We doen dat volgens de methode van de Reis van de Held.
Deze beproefde methode van de Amerikaanse literatuurwetenschapper Joseph Campbell is de basis van geweldige verhalen. Van Star Wars tot Notting Hill en van de Millennium Trilogie tot The Hobbit.
Doe je mee? In de opbouw van je boek komt je Held dichter bij het gevaar. Je Held nadert het hol van de leeuw zoals Roodkapje het huisje van grootmoeder binnenstapt. Je Held moet voorzichtig zijn en goed opletten. Details zijn belangrijk.
In de Inwijding dringt je Held door tot de kern van de Nieuwe Wereld. Hier gaat hij zijn grootste beproevingen doorstaan dus is het tijd voor de laatste voorbereidingen. In deze stap kun je laten zien of je Held zichzelf goed genoeg kent. In de Masterclass gaan we het hebben over de angsten en zwakheden van je Held en ze blootleggen.
Emoties vertalen
Waarschijnlijk begrijpen we mensen die een andere moedertaal spreken niet altijd even goed als we denken, zelfs als we de taal beheersen. Woorden die te maken hebben met emoties worden wereldwijd namelijk heel verschillend geïnterpreteerd. Daarom hebben ze geen universele betekenis.
Liefde is universeel, want elke taal heeft er een woord voor. Denk maar aan het Engelse ‘love’, het Franse ‘amour’ of het Duitse ‘Liebe’. Toch geldt dat niet voor andere emoties, zoals angst. Wereldwijd is de variatie in betekenissen van zulke begrippen drie keer zo groot als van bijvoorbeeld verschillende kleuren.
De kunst van emoties schrijven en schrappen
In de muziek krijg je handvaten om je emoties te delven en te ontginnen; oftewel hoe toon je gevoelens bij je karakters effectief en roep je een emotionele reactie op bij je lezers?
Volg je het nog? Een hele mond vol, deze zin. Als je hem hardop voor moet lezen zou je in ademnood kunnen komen.
Dat op zich kan al een emotionele reactie oproepen: je vindt de zin te lang, hij irriteert je, of misschien is hij grammaticaal niet perfect, wat tot nog meer irritatie leidt. Of je vindt hem prachtig en zou willen dat jij ook zo’n lange zin kan schrijven. Ga zo maar door.
Roep intense gevoelens op bij je lezer
Het is echt super fabeltastisch als je erover nadenkt. Lezers schuiven bereidwillig hun twijfel aan de kant en onderwerpen zich zonder vorm van proces aan het palet van emoties dat jij ze voorschotelt. Ze maken zichzelf vatbaar voor intense gevoelens.
En dat is jouw schuld.
Nou, voor een groot deel dan. Lezers lezen voor de spannende rit, ze kiezen ervoor die achtbaan van emoties mee te maken. Net als dat ze in de Efteling in de achtbaan klimmen. Ze wachten zelfs rustig twee uur voor een ritje van twee minuten.
Het gaat ze om de ervaring van het bang zijn. Een soort oer-gevoel, denk ik.
Sommige lezers vinden het heerlijk om te huilen, zich ellendig te voelen, of fysieke pijn te ervaren als ze op reis gaan met een karakter waar ze van zijn gaan houden. Jouw hoofdpersoon is een vriend of vriendin van ze geworden en ze willen wil dat het goed met ze gaat.
Ik heb ook geen idee waarom. Ik denk omdat het raakt aan een oer-emotie: het gebeurt hem of haar en gelukkig mij niet. Een soort leedvermaak en er is geen beter vermaak dan leedvermaak.
Positiever gezegd: het is toch waanzinnig mooi, niet van deze wereld, of gewoon lekker om diep van binnen iets te voelen buiten je normale leventje om? Dat jij in een verhaal gezogen wordt dat je eraan herinnert waar het in het leven om gaat?
De liefde. Wat loyaliteit is. Een gevoel van wanhoop dat ombuigt in hoop. Hoe een overwinning smaakt. Het tilt je eigen leven naar een hoger plan.
Lezers willen emotie ervaren. Emoties die jij ze geeft op elke pagina van je boek. Ze verwachten dat van je. Ze hopen op, en verlangen naar een emotionele ervaring. Dus moet jij een meester worden in het beschrijven van emoties.
Schrijvers moeten diep graven
Zo, dat is nogal een opdracht. Verdiep je er even in en beschrijf eventjes het gamma aan emoties dat je ervaart als je vent (of vrouw) vreemd gaat, je moeder overlijdt op het moment dat jij afstudeert, of je kind een enge ziekte krijgt. Dat is niet eenvoudig. Het kan vele uren studie en oefening kosten om een meesterlijke emotiemeester te worden.
Meestal betekent het dat je diep moet graven in je eigen emoties. Je moet je eigen emoties delven. Ontleden als het ware. Je moet jezelf dwingen om na te denken over hoe je reageert, waarom je zo reageert en wat jouw reactie voor effect heeft op anderen. Probeer je gevoelens en de redenen daarvoor vast te pakken en vast te leggen.
Hemingway omschreef het zo: “Ontdek wat jou de emotie gaf, schrijf het op en verklaar het zodat de lezer het ook snapt en hetzelfde voelt als jij.” Eigenlijk is zijn advies: “manipuleer de emoties van je lezer”. Het Britse schrijversechtpaar Nikki French is daar een meester in.
Bestudeer niet alleen hoe je emotioneel reageert op dingen die je om je heen of op tv ziet, maar let ook op de momenten waarop je je sterk voelt tijdens het lezen van een boek.
Graaf de emotionele nuances die je voelt bij een gebeurtenis uit en beschrijf ze. Waarom voel je je zo? Welke gedachten heb je? Welk woord zou je ervoor gebruiken? Kun je ze vastnagelen, in een van je hoofdpersonen stoppen?
Dat is je eerste stap naar het worden van een meesterlijke emotiemeester. Hiermee ga je emotie oproepen bij je lezers. Reken maar.
Probeer geen emoties te benoemen
Ik vind het meestal lastig de mix aan emoties die ik voel in een bepaalde situatie te benoemen. Ben ik kwaad of verontwaardigd of witheet of teleurgesteld? Voor mij is het benoemen van complexe emoties hetzelfde als proberen de zee te vangen in een emmertje.
Zie het zo. Misschien vind je het lastig een kleurtint een naam te geven, maar als je verschillende potjes vingerverf hebt kun je de kleur opnieuw creëren. Dat moet je met de woorden op je schrijfpalet ook doen om een emotie te vertonen.
En als je tot het ongevoelige type behoort?
Dan kan ik beter stoppen met schrijven. Ik hoor het je denken. Als je het lastig vindt om je gevoelens te onderzoeken kan je streven een meesterlijke emotiemeester te worden je zwaar op de maag liggen.
Dwing jezelf om de feiten onder ogen te zien. Lezers lezen zodat ze om een hoofdpersoon kunnen geven (zeg nou zelf, Lisbeth Salander sluit je toch echt in je hart?). Ze willen geraakt worden. Als jij een boek wilt schrijven dat hen raakt, moet je echt de emotie in jezelf vinden.
Handvaten in de muziek
Ik weet niet hoe het voor jou werkt, maar muziek is voor mij een enorme stimulans. Door de herinneringen die ik heb gekoppeld aan muziek kan het enorme emoties in me oproepen. Daarom ontroeren films ons.
Ze vertonen (Show, in plaats van Tell) niet alleen scènes waarin personages hun emoties tonen, vaak is er een soundtrack die bedoeld is om emotie op te wekken.
Niemand weet waarom bepaalde muziek voor tranen zorgt bij de een terwijl de ander zijn schouders ophaalt. Je kunt nostalgie, ontroering, liefde, vrede en ontzag voelen als je naar muziek luistert, maar je kunt de emotie niet altijd benoemen.
Sommige mensen raken ontroerd door opera (Julia Roberts in “Pretty Woman”). Anderen eerder door Hazes. Sommigen door allebei.
De eerste keer dat ik “Happy” van Pharrell Williams hoorde begon ik automatisch te swingen. Net als de mensen in de clip.
“Happy” is zo krachtig dat de halve wereld eraan verslaafd is. De clip vertoont alledaagse mensen (Mensen zoals jij en ik, zou Herbert Reinecker zeggen) van alle leeftijden, rassen en klassen die op alle mogelijke locaties ter wereld dansen op dat liedje.
Muziek geeft je power. Muziek en dans zijn universeel. Iedereen wil blij zijn. Het is een sterke, aanstekelijke emotie. Pharrells muziek en teksten, met het tonen van mensen die op zijn muziek dansen, brengt mensen in contact met die magische plek vanbinnen die je vreugde schenkt.
Je verleden zit ook in je reactie op muziek. Wat zijn je favoriete nummers uit je tienertijd? Ze roepen intense herinneringen op. Bij bepaalde liedjes zit ik direct op een bepaalde plek, in een bepaalde tijd. Sterker nog, ik weet nog hoe het bier smaakte, hoe het er rook en wat we aten. Zelfs al is het twintig jaar geleden.
Muziek kickstart je geheugen. Herinneringen leiden tot emotie en emoties leiden tot meer herinneringen en meer emotie.
Als je weet dat je personage een bepaalde emotie moet voelen en je bent onzeker over hoe je dat gevoel moet beschrijven, probeer dan muziek te vinden die je bij dat gevoel brengt. Hazes voor melancholie. Jim Morrison voor de sixties. Vad Frutik (de Hongaarse Metallica) voor het ruigere werk.
Ik heb een specifieke Spotify lijst. Afhankelijk van de scène die ik wil schrijven, of het gevoel dat ik wil uitdrukken, kies ik een bepaald nummer. Vaak kan ik de emoties niet benoemen, maar ik weet welk gevoel ik zoek.
Muziek maakt vrij, het verlost. Het helpt je weerstanden te slopen. Voor actiescènes kun je opzwepende muziek opzetten (bijvoorbeeld “When love Takes over” van David Guetta). Dan overstemt de muziek je innerlijke redacteur.
Meesterlijk emoties meester worden is verrekte lastig. Er zijn meer technieken die je helpen je emoties te delven en te ontginnen, maar muziek is een van de leukste. Want zeg nou zelf; wie heeft er geen liefde voor muziek?
Een creatief brein
Je bent schrijver, dus je bent creatief. Waar of niet? Laat ik één ding duidelijk maken: Creativiteit is meer dan het bedenken van ideeën. Creativiteit is het bedenken van nuttige ideeën.
Waarom is dit onderscheid belangrijk? Ik zie het zo: Ik kan als schrijver mijn toetsenbord gebruiken als vliegenmepper. Met mijn HP van € 1000 kevers verpletteren. Ik kan een pen in mijn neus steken. Filmpjes kijken. Het aantal toetsen tellen.
Ongebruikelijke ideeën, die één ding niet zijn en dat is nuttig. Daarom vallen dergelijke ideeën niet onder creativiteit wat mij betreft.
Hoe werkt een creatief brein?
Onderzoekers hebben ontdekt dat bepaalde gebieden in je hersens actief zijn bij creatieve taken. Of het nu gaat om muziek, kunst, schrijven of puzzels: het zijn altijd dezelfde gebieden:
- De dromer
- Het filter
- De wisselwachter
Allereerst wordt ons “voorgeprogrammeerde brein” brein actief. Dat is het gebied dat verantwoordelijk is voor spontaan denken. Daar dagdromen we, verbeelden we en fantaseren we.
Dan wordt de tweede regio actief: het filter. Wetenschappers noemen dit het “uitvoerende, controlerende brein”. Dit deel van onze hersens filtert de ideeën uit het eerste gebied op bruikbaarheid. Dus alle domme en zinloze ideeën worden weggegooid. Alleen de ideeën die halverwege zin hebben, worden behouden.
En dan is er nog een derde hersengebied actief: de wisselwachter. Dit zorgt ervoor dat er regelmatig geswitcht wordt tussen 1 en 2. De wisselwachter zet regelmatig de koers op 1 (mijmering) en dan weer op 2 (zinvolle selectie).
Creativiteit is het continue samenspel tussen absurde dromen en rationele sortering. Zo ontstaan nuttige ideeën. Dit is hoe je creatief wordt. De vraag blijft: Hoe kun je dit samenspel in je hersenen stimuleren?
Met andere woorden: Hoe word je creatiever? Een belangrijke vraag voor schrijvers. In de volgende blog komen er 7 methoden langs die je creativiteit gegarandeerd verhogen. Ze gaan over liegen, slapen, omgeving, wandelen, crea-killers, de prullenbak en het geheim van creatieve types.
Laatste update 12 May 2022 door Edwin